مرمت و تغییر کاربری ساختمان تاریخی اداره نوغان لنگرود به موزه ابریشم سالهاست از سوی مسئولان وعده داده می شود. اما این ساختمان دولتی هر روز فرسوده تر می شود.
گیلان مصور- مهری شیرمحمدی
رنگ زرد ساختمان مرا به یاد ابریشم بومی می اندازد که به رنگ زرد بود. اما نه! زردی رخ بنای قدیم اداره نوغان لنگرود، بخاطر کم توجهی و وعده هایی که از پس سالها برای احیا و مرمت تکرار می شود.
بنای قدیمی اداره نوغان شهر لنگرود، سمبل روزگاری است که نوغانداری در گیلان رونق داشت و لاهیجان و لنگرود بیشترین سهم تولید ابریشم را داشتند. این بنا، کمی جلوتر از میدان ابریشم و در نزدیکی خیابان شهید باهنر لنگرود قرار دارد. میدان کوچکی که المان آن کرم های ابریشمی است که بر روی یک پایه بتنی نیم دایره، در حال خوردن برگهای درخت توت هستند. همین المان بیینده را برای دیدن ساختمان قدیمی اداره نوغان – که در داخل کوچه قرار دارد- وسوسه می کند. بنا در جنوبی ترین ضلع «اداره توسعه نوغانداری گیلان شهرستان لنگرود» قرار دارد. بنایی با معماری خاص در دو طبقه که وسعت کمی دارد.
این ساختمان بی دفاع هر روز فرسوده و رنگ پریده تر از قبل می شود. جابجا سفال های سقف ریخته و شیشه های شکسته پنجره ها و بالکنی که از طبقه دوم به سمت خیابان است. سقف بنا همسطح نیست و یک دودکش آجری در بخش ناهمسطح سقف دیده می شود. رشد گیاهان بر روی بام سفالی و بوته های انجیری که در میان خشت و ساروج قد کشیده اند.
بنا در فضای بیرونی تزیینات بخصوصی ندارد ولی از آن جهت که گویای بخشی از تاریخ صنعت نوغانداری در شهرستان لنگرود است، بسیار حائز اهمیت بوده و می تواند تغییر کاربری فرهنگی یابد.
وعده ای که البته سالهاست از سوی مسئولان شهرستان لنگرود شنیده می شود. بویژه هر از گاهی نمایندگان مردم شهرستان لنگرود در مجلس شورای اسلامی از آن بازدید نموده و وعده می دهند که این ساختمان مرمت شده و موزه ابریشم می شود.
۳ دوره نمایندگی «مهرداد لاهوتی» با این وعده ها سپری شد تا به «پرویز محمدنژاد» رسید. وی نیز در نخستین ماه های نمایندگی اش از این بنا بازدید کرد. محمدنژاد، نماینده فعلی مردم شهرستان لنگرود در مجلس شورای اسلامی، در حاشیه بازدید از ساختمان قدیمی اداره نوغان لنگرود (۱۳/۲/۱۳۹۹) ، به سابقه این شهر در پرورش نوغان و تولید ابریشم اشاره می کند و می گوید: « ساختمان قدیمی موجود در محوطه اداره را میتوان به یک موزه تبدیل کرد تا نقش نوغان را بین مردم تبیین کند و در راستای گسترش فرهنگ نوغانداری گامی برداشته شود. محمدنژاد تصریح کرد: آنچه که برای بازسازی این ساختمان نیاز است با کمک مسوولان استانی و کشوری انجام خواهم داد. » (دیار میرزا)
اگرچه مسئول ثبت بناهای میراثی اداره کل میراث فرهنگی گیلان چند سال قبل گفته بود که این بنا واجد ارزش میراثی برای ثبت نیست، ولی اخیرا معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان، وعده داده این بنا در فهرست آثار ملی ثبت می شود.
ولی جهانی، با اشاره به مالکیت دولتی این بنا می گوید: ساختمان قدیمی اداره نوغان لنگرود در مالکیت مرکز توسعه نوغانداری کشور قراردارد و طبق قانون برنامه ششم (ماده۹۸) بناهای میراثی که در اختیار دستگاه های دولتی قرار دارند، آن دستگاه موظف است نسبت به مرمت و تغییر کاربری بنا اقدام نماید.
وی، می افزاید: برای مرمت و احیای ساختمان مذکور، تاکنون مذاکرات و مکاتبات زیادی با دستگاه های متولی صورت گرفته است و در صورت ورود مالک حقوقی، میراث فرهنگی آمادگی دارد با همکاری مالک اقدامات لازم برای مرمت و تغییر کاربری این بنا به موزه ابریشم را پیگیری نماید.
جهانی، در پاسخ به این سئوال که چرا تاکنون این ساختمان ثبت ملی نشده، می گوید: مستند سازی و آسیب شناسی این بنا در دستور کار اداره میراث فرهنگی است و پس از تکمیل پرونده برای بررسی و ثبت در فهرست آثار ملی به دبیرخانه شورای ثبت کشور ارسال می شود.
سال ۱۳۹۵، داداش پور، رئیس مرکز نوغانداری کشور در گفتگو با روزنامه همشهری اعلام کرده بود که مرکز نوغانداری برای حفظ و مرمت این بنا برنامه دارد. اما، مجید فرزانه، رئیس اداره توسعه نوغانداری استان گیلان، اعلام داشت که برای مرمت این ساختمان ۲۰۰میلیون تومان اعتبار نیاز است و در صورت تخصیص اعتبار از سوی نماینده مردم لنگرود در مجلس که وعده آن داده شده، امکان این تغییر کاربری وجود دارد.
حالا ۴سال از آن وعده بی عمل گذشته است و به تازگی رئیس نوغانداری گیلان تعویض شده است. «سید نبی هادی درو» در گفتگو با خبرنگار شبستان اذعان می دارد که اصلا اعتباری بدین منظور ندارند و اقدامی برای مرمت و احیای اداره نوغان لنگرود در دستور کار این اداره نیست.
روزگاری نه چندان دور، اقتصاد معیشتی مردم گیلان بر صنعت نوغانداری و تولید ابریشم می گردید. به نحوی که به گفته یک پژوهشگر تاریخ ابریشم، علت توجه شاه تهماسب صفوی به گیلان تجارت پرسود ابریشم بود. نادیا ره، می گوید:« شاه تهماسب، راه های گیلان را بخاطر تجارت ابریشم گسترش داد و ساخت کاروانسراهای متعدد در گیلان برای ارتباط بهتر و بیشتر گیلان با مرکز ایران بود. این روند تا دوره قاجار هم ادامه داشت. به نحوی که در دوره زندیه اسم گیلان «دارالمنفعت» بود. یعنی سرزمینی که منافع حکومت مرکزی را تامین می کرد.»
الکساندر خودزکو ،کنسول روسیه در رشت در زمان محمد شاه قاجار، در سفرنامه خود به نام «سرزمین گیلان»، روایت شفاهی از تاریخ ورود ابریشم به گیلان نوشته است:«گیلانی ها… تاریخ ورود کرم ابریشم را به کرانه دریای خزر به عصر تورات می رسانند و برآنند که این حشره از جراحات یعقوب توبه کار به وجود آمد و سپس در نزد گیلک های نیک نهاد به امانت ماند.»
خودزکو، در باره تاریخ ورود ابریشم به ایران به نقل از «شرف الدین»، مورخ معاصر تیمور لنگ، می نویسد:« به سال ۱۳۸۰ میلادی ابراهیم امیر شروان به پیشگاه فاتح مغول هدایایی از سرزمین خویش تقدیم داشت که جواهر و ابریشم نیز جزیی از آنها بود. یک قرن بعد یعنی به سال ۱۴۷۵ میلادی هنگامی که کونتارینی فرستاده جمهوری ونیز از راه دریای خزر از ماموریت خویش به ایران بازمی گشت، در عرصه کشتی خود به چند لنگه بار ابریشم خام و پارچه های حریر بافته شده در ایران بر می خورد که بازرگانان به قصد فروش در بازار حاجی طرخان با خود حمل می کرده اند. »
به گفته ی «خودزکو»، سابقه پرورش کرم ابریشم به قبل از هجوم مغولها به ایران برمی گردد. از آن زمان تاکنون صنعت نوغان فراز و فرود زیادی داشته است. در زمان خودزکو صنعت ابریشم رونق زیادی داشت، او بطور مفصل روش پرورش و احصا نخ ابریشم را- که در زمان او در گیلان مرسوم بوده- توضیح می دهد.
به گفته یاسنت لوئی رابینو، نایب کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم، بیشترین تولید ابریشم در شهر لاهیجان بود. نام قدیم این شهر «دارالاماره» و یا «دارالامان» بوده است. به گفته «حمدالله مستوفی» در «نزهه القلوب» برنج و ابریشم عمده ترین حاصل این شهر بود. وزنه سنگین تولید ابریشم، موجب شد دارالماره به «لاهیجان» تغییر نام دهد. این نکته را شادروان «منوچهر ستوده» هم متذکر شده که این شهر ابتدا «لاهگان» و سپس به «لاهجان» و «لاهیجان» تغییر نام می دهد. و «لاه» به معنی ابریشم و آن پسوند مکان است.
«ابریشم» با چنین پیشینه تاریخی نیازمند موزه ای در شرق گیلان است که بتواند با شفاف نمون گذشته، چراغ روشنی برای اقتصاد آینده باشد.
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامتگذاری شدهاند *
ذخیره نام، ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی مینویسم.
کلیه حقوق برای وبسایت گیلان مصور محفوظ است .
