قدیمی ترین پل خشتی گیلان در «تمیجان» اثر بجا مانده از «میرزا علی کیا» بر رودخانه پلورود+ گزارش تصویری

از بقایای حکومت سلاطین کیایی در شرق گیلان، بجز چند بقعه از این خاندان، اثر دیگری باقی نمانده باشد. اما دیدن قدیمی ترین پل تاریخی گیلان -که به احتمال زیاد توسط «میرزا علی کیا»، مقتدرترین حاکم کیایی  در «تمیجان» ساخته شده است- خالی از لطف نیست.

گیلان مصور- پالیز پارسا

سفر به مرکز حکومت سلاطین کیایی در شرق گیلان، با دیدن یکی از بناهای تاریخی باقی مانده از این دوران در تعطیلات نوروز بسیار جذاب است. «تمیجان» بزرگ که اکنون به یک روستای کوچک اطلاق می شود، روزگاری مرکز حکومت کیاییان در حوزه شرق گیلان در رانکوه بود.

پل تاریخی تمیجان در مسیر رودسر به املش و بعد از عبور از روستاهای «لگموج» و «کهنه گوراب» قابل مشاهده است. با اینکه در مسیر رودخانه «پُلُورود»، چند پل خشتی باقی مانده است، اما بزرگترین پل خشتی روستای تمیجان به طول ۶۰متر درست روبروی مسجد جامع تمیجان قرار گرفته است. این مسجد نیز که ریشه در گذشته های بسیار دور دارد، متاسفانه بر اثر مرمت های غیر اصولی هویت قبلی خود را از دست داده است و بقایای مناره خشتی اش دیگر جای موذن نیست.

پل تاریخی تمیجان از معدود بناهای تاریخی گیلان است که در سال ۱۳۵۴ و به شماره ۱۱۲۵۰ بر اساس درخواست اداره فرهنگ و هنر گیلان از سوی سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی به ثبت رسیده است.

بر اساس گزارش «نادر ناصر المعمار» که در ۲۰ آبان ۱۳۵۳ از پل تمیجان بازدید و عکس و پلان معماری تهیه کرده است، احتمال داده پل پیش از صفویه و یا اوایل صفویه ساخته شده باشد.

اما از آنجا که راه قدیم شاه عباسی در دوره شاه عباس صفوی در گیلان احداث شد، به احتمال قریب به یقین این پل توسط کیاییان ساخته شده است. براساس یادداشت های شادروان «منوچهر ستوده» آبادانی تمیجان بزرگ مربوط به سالهای ۸۲۰ هجری قمری است که به دست «سید محمد کیا» شروع شده است.

 به استناد گفته های محمد تقی پور احمد جکتاجی، یکی از مترجمین«فرمانروایان گیلان»، تمیجان در زمان میرزا علی کیا مقتدرترین پادشاه سلسله حاکم در بیه پیش، رونق و آبادانی زیادی داشت. وی خاطر نشان می سازد: سلطان محمد کیا در روز آخر ربیع الاول سال ۸۸۳ هجری قمری(۱۴۷۷ میلادی)درگذشت و پسر بزرگش «میرزا علی» جانشین وی شد. میرزا علی مقتدرترین حاکم کیاییان بوده و به احتمال زیاد این پل در دوران میرزا علی ساخته شده است.

از یادداشت های لوئی رابینو، کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم، می توان فهمید که تمیجان که به گفته رابینو، «تیمجان» هم نامیده می شده، نه روستای کوچک فعلی بلکه منطقه ای وسیع و مرکز حکومت رانکوه  بود.

به گفته وی، در سال ۱۸۳۹ میلادی که لنگرود ضمیمه رانکوه شد، مرکزیت رانکوه به لنگرود منتقل گردید و از آن زمان تمیجان شکوه گذشته خود را از دست داد. البته ویرانی تمیجان در زلزله ۸۹۰هجری و ویرانی رانکوه در اثر حمله سلطان «حسام الدین فومنی» در سالهای ۹۰۸ و ۹۱۰ و ۹۱۴، عملا آبادانی تمیجان بزرگ از بین رفت و با سقوط سلاطین کیایی در سال ۱۰۰۰ هجری(۹۲-۱۵۹۱)، تمیجان رو به انحطاط رفت.

رونق و آبادانی تمیجان بزرگ به حدی بود که  ضرابخانه ای هم در تمیجان دایر بوده و اهالی تمیجان بقایای آن را در کنار رودخانه به علاقمندان نشان می دهند.