شهر املش باوجود سهم پررنگ خود در تمدن مارلیک فاقد موزه‌ای برای شناساندن تاریخ و تمدن غنی خود است.
اگرچه استان گیلان با پیشینه غنی در فرهنگ و تمدن، ۱۱ موزه را در دل خود جای‌داده، اما جز موزه میراث روستایی که در بین گردشگران شناخته‌شده است، سایر موزه‌ها با کمترین اقبال از سوی گردشگران مواجه هستند.
به عبارت بهتر اگرچه جایگاهی که موزه میراث روستایی گیلان در سطح کشور دارد بخشی از مهجوریت فعالیت موزه‌ها در گیلان را جبران می‌کند، اما با این‌همه تمدن تاریخی و غنای میراثی مناطق مختلف استان گیلان برای عموم مردم کشور ناشناخته مانده است.
کارشناسان دلیل این امر را ناشی از بضاعت بالای گیلان از زیبایی‌های طبیعی می‌دانند و معتقدند همین ثروت خدادادی سبب شده که گردشگری تاریخی گیلان از دید گردشگران پنهان مانده و موزه‌ها که محلی برای نشان دادن تمدن هر منطقه است، در این استان معمولاً خالی از گردشگرانی باشد که پا به این استان می‌گذارند.
تراکم موزه‌های گیلان در چهار شهر
چهار شهر فومن، انزلی، رشت و لاهیجان از حضور موزه‌ها در استان گیلان برخوردارند و تمرکز ۱۱ موزه استان گیلان در این شهرها خلاصه می‌شود. اگرچه ماسوله را نیز باید به‌عنوان شهرکی تاریخی برشمرد که در زیر لوای فومن از فعالیت موزه برخوردار است، اما در شهرهایی مثل املش که مهد تمدن شناخته‌شده‌ای چون مارلیک است خبری از فعالیت موزه نیست.
تمدن مشهور به تمدن املش یک حوزه فرهنگی و باستان‌شناسی غنی است که قدمت آن به هزاره اول و دوم پیش از میلاد می‌رسد اما باوجود گستردگی و وسعت آن‌که شامل محدوده‌های دیلمان، رانکوه، اِشکور علیا، اِشکور شوبیل و بخشی از نواحی غرب مازندران می‌شود، شناساندن این تمدن در خود شهر املش تاکنون مغفول مانده است.
باوجوداینکه بقایای این تمدن کهن در موزه‌های برجسته دنیا نگهداری می‌شود اما وقعی به این ظرفیت در شهر املش دیده نمی‌شود.
احداث موزه املش؛ وعده‌ای که محقق نشد
آماردها که پدیدآورندگان تمدن مارلیک هستند از شرق سپیدرود تا غرب رود آمل ساکن بوده‌اند و گستردگی این تمدن در تمامی این محوطه عظیم قابل‌شناسایی است.
املش که به‌نوعی محل خریدوفروش در آن دوران بوده و همین‌طور اشکورات، دو هزار و سه هزار تنکابن تا غرب رود آمل همگی تحت سیطره تمدن مارلیک قرار داشته‌اند و آثاری که در کشفیات باستان‌شناسی در این منطقه گسترده به دست می‌آید، نشان‌دهنده پیوستگی تمدن مارلیک از رودبار تا املش بوده است اما با این‌همه در شهری مانند املش باوجود نقش پررنگی که در این تمدن داشته، اثری از محلی برای نشان دادن این غنای تاریخی نیست.
در سال ۹۳، همایشی با موضوع تمدن املش در این شهر برگزار شد و طی آن از سوی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گیلان این وعده داده شد که در آینده نزدیک پایگاه پژوهشی باستان‌شناسی شرق گیلان به همراه موزه‌ای برای نشان دادن غنای تمدن املش در این شهر ایجاد می‌شود.
اما باگذشت نزدیک به سه سال از آن وعده، هنوز این مهم محقق نشده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گیلان درباره تحقق نیافتن این وعده به می‌گوید: سیاست کلی سازمان میراث فرهنگی این است که از پایگاه‌های کنونی میراث فرهنگی حفاظت و نگهداری کند و از ایجاد فضاهای جدید تا حد امکان خودداری کند مگر اینکه اقتضایی داشته باشد که منطقه املش ازجمله آن‌ها است.
وی می‌افزاید: به همین منظور پس از مطرح‌شدن این طرح در املش، ایجاد چنین پایگاهی از سوی کارشناسان در چند مرحله در دست بررسی و مطالعه قرارگرفته است که می‌توان به بحث‌های ساختاری و اعتباری و تشکیلاتی در آن اشاره کرد.
علیزاده بیان می‌کند: چندان نمی‌توان مطمئن بود که نتیجه این جمع‌بندی‌ها چه زمانی به ثمر می‌رسد به این دلیل که باید همه جوانب کار را سنجید و سپس دست به اقدام زد و یک پایگاه قابل‌اعتنا و مطلوب را در شهر املش به وجود آورد.
موزه املش قربانی سلیقه‌های مدیریت شهری
در سال ۹۴، از سوی اداره کل میراث فرهنگی گیلان، گام‌هایی برای خرید یک بنای قدیمی برداشته شد که در فهرست آثار ملی کشور نیز به ثبت رسیده و متعلق به خاندان صوفی‌ها در شهر املش است، تا از این طریق مکانی برای فعالیت موزه‌ای پایگاه فوق باشد.
بعد از دو سال از آن اقدام، مدیرکل میراث فرهنگی گیلان خرید بنای مذکور را به دلیل اشکالاتی در اسناد مالکیتی منتفی اعلام می‌کند.
علیزاده می‌گوید: پس از انتخاب بنا که ازلحاظ تاریخی نیز وجهه مناسبی برای فعالیت موزه‌ای داشت، اعتباری ۴۰۰ میلیون تومانی نیز برای خرید بنا محقق شد اما به دلیل ایراد در اسناد مالکیتی بنا، خرید آن منتفی شد.
بنا به گفته‌های وی، علاوه بر این بنا، تفاهم‌نامه‌ای بین شهرداری املش و اداره کل میراث فرهنگی گیلان منعقد شد تا زمینی دیگر برای این منظور در اختیار این اداره کل قرار گیرد اما مجدداً در زمان خرید آن زمین نیز معارض‌هایی برای زمین شناسایی شد.
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان با این سخنان، باوجود آمادگی برای ایجاد موزه و پایگاه شرق‌شناسی در املش از سوی این اداره کل به نبود رغبت و اشتیاق مدیریت شهری املش برای این موضوع اشاره می‌کند.
علیزاده می‌گوید: متأسفانه برخلاف برخی شهرهای دیگر، همتی از سوی مسئولان و مدیران شهر املش برای به نتیجه رسیدن این موزه دیده نمی‌شود درحالی‌که شهرهایی هستند در استان که مشتاقانه برای ایجاد چنین فضاهایی خود دست‌به‌کار شده و عملاً حمایت‌های لازم را در این حوزه با اعطای زمین و …اعمال می‌کنند.
ایجاد سایت- موزه املش از اولویت‌های سازمان میراث فرهنگی
از سوی دیگر رئیس ایکوم ایران(کمیته ملی موزه‌های ایران) نیز به اهمیت ایجاد سایت موزه‌ها در سطح کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از شاخص‌های گردشگری در دنیای امروز که غنای تاریخی هر منطقه‌ای را معرفی می‌کند، سایت موزه‌ها هستند.
احمد محیط طباطبائی می‌افزاید: سایت موزه‌ها یا موزه‌های باز به معرفی یافته‌ها و داده‌های مهم باستان‌شناسی می‌پردازند به‌طوری‌که پس از کاوش‌های علمی باستان‌شناسی و کشف آثار ارزشمند، فضاهای فوق با فراهم آوردن شرایط و امکانات لازم برای بازدید عموم مهیا می‌شود و عملاً یافته‌های باستان‌شناسی به داخل فضاهای بسته موزه‌های سنتی انتقال نمی‌یابد.
وی خاطرنشان می‌کند: ایجاد سایت موزه‌ها با توجه به تمدن‌های باشکوه هر منطقه‌ای ازجمله منطقه املش موردتوجه سازمان میراث فرهنگی است و از اولویت‌های این سازمان و کمیته ملی موزه‌های ایران قرار دارد.
مسئولان استان باید نقش موزه‌ها را دریابند
باوجود این سخنان، به نظر می‌رسد هنوز سازمان میراث فرهنگی به اجماع نهایی برای ایجاد موزه در املش نرسیده است.
اما از سوی دیگر با توجه به سخنان مدیرکل میراث فرهنگی گیلان مبنی بر نبود اشتیاق در مدیریت شهری املش برای داشتن فضای موزه‌ای در این شهر، می‌توان این نگاه را به سطح مدیران استانی نیز تعمیم داد. زیرا در کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران که در هفدهم فروردین‌ماه در گیلان آن‌هم پس از چندین بار تعویق در برگزاری آن در استان، برگزار شد، حضور نیافتن مدیران ارشد استانی به‌خوبی مشهود بود به‌طوری‌که رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران آن را بی‌توجهی مدیران ارشد گیلان نسبت به چنین رویداد میراثی در استان و نبود اشتیاق برای رونق یافتن فعالیت موزه‌ها در گیلان عنوان کرد.
محیط طباطبائی دراین‌باره اظهار می‌کند: ارزش فعالیت موزه‌ها را در ابتدا باید در مدیران ایجاد و احساس کرد و هنگامی‌که جای مدیران استانی در رویدادهای میراثی خالی دیده می‌شود نمی‌توان چندان از بی‌رونقی فعالیت موزه‌های مربوط به تاریخ و تمدن در گیلان تعجب کرد.
درهرحال، غنای تمدن مارلیک که در اکثر موزه‌های برتر دنیا آثاری از آن برای علاقه‌مندان به نمایش گذاشته‌شده غیرقابل‌انکار است و ظرفیتی که این تمدن برای گردشگری شهرهایی چون املش به ارمغان خواهد آورد نیز غیرقابل‌چشم‌پوشی.
با این‌همه همچنان باید منتظر ماند تا چنین نگاهی ابتدا در مسئولان و سپس به‌عنوان یک مطالبه عمومی در شهرهای گیلان به ثمر بنشیند تا شاید این استان گیلان تنها با داشته‌های طبیعی‌اش شناخته نشود و عقبه تاریخی‌اش نیز، زمینه‌ای دیگر برای جذب گردشگر به وجود آورد.
خبرگزاری مهر- مائده اسفندمز
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *
ذخیره نام، ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی مینویسم.
Δ
کلیه حقوق برای وبسایت گیلان مصور محفوظ است .
