تالاب عینک و لزوم توجه به منافع آموزشی و اقتصادی آن

 به گزارش گیلان مصور، به تازگی تالاب عینک به عنوان نامزدی برای معرفی رشت در کنوانسیون رامسر در سطح جهانی مطرح شده است. یک پژوهشگر مطالعات فرهنگی معتقد است، میراث هایی که می توان با احیای آن از منافع اقتصادی آن بهره مند شد، تنها میراث های تاریخی و باستانی نیست و حوزه طبیعی و تالاب ها نیز بخشی از  میراث بشریت است و می باید برای احیای آن  برنامه داشت.

یادداشت- عباس ایمانی پژوهشگر مطالعات فرهنگی

تالاب‌ها به لحاظ مشخصات، پدیده ای میان خشکی و آبی هستند. این اکوسیستم،  ممکن است همواره دارای آب بوده و یا اینکه گاه خشک و گاه دارای آب‌ باشد. برخی از تالاب‌های نزدیک دریا با جزر و مد تغییر وضعیت می‌دهند.  با این حال، عمده ترین مشخصه اصلی تالاب‌ها ماندگاری نسبی آب در آنهاست.

آثار بجا مانده از گذشته از دو زاویه قابل بررسی است، نخست می توانیم آنها را در دوره هایی بررسی کنیم که آن اثر کارکردهای مشخص و مفید برای مردمان آن دوره را داشته و یا سیر روندی آنها را تا به امروز مورد کنکاش قرار دهیم. بناهای تاریخی و موزه ها، میراث هایی هستند که  منافع آن در دست عده ای محدود بوده  و اکنون مورد استفاده عموم قرار می گیرد.

اما میراث هایی طبیعی غالبا کارکردهای خود را حفظ کرده و در عین حال کارکردهای جدیدی پیدا کرده و یا می توانند پیدا کنند. مرداب ها از جمله میراث های طبیعی بشر هستند که گاهی در سطح  محلی، ملی و یا حتی منطقه ای اهمیت داشته اند. اهمیت مرداب ها هم از بعد طبیعی مطرح هستند. مثلا تاثیر آن در اکوسیستم منطقه و هم از بعد هویت بخشی گاهی اهمیت تالاب به اندازه ای می شود که  شهر را  بخاطر تالابش می شناسند.

 انزلی از جمله این شهرهاست. شهری که مردابش با بندرش در یک راستا قرار دارند. اگر مرداب را از انزلی بگیرند، دیگر جاذبه ای از این شهر نمی ماند و یا لاهیجان اکنون با استخرش شناخته می شود.

میراث طبیعی  استان گیلان، متعدد و متنوع است، با این حال کمتربدان توجه شده است. اهمیت میراث طبیعی فراتر از دیگر میراث هاست.  به عنوان نمونه، شهر لنگرود با مرداب کیاکلایه، استخر لاهیجان، تالاب بوجاق، استیل آستارا و مرداب انزلی تنها برخی از تالاب های وسیع گیلان هستند.

این میراث های طبیعی، می تواند از بعد گردشگری و رونق اقتصادی بسیار مورد توجه قرار گیرد.

میراث بشر و منفعت اقتصادی:
طبیعت بشر به گونه ای است که به دنبال منافع شخصی است. و به عبارتی در کسب مال و ثروت سیری ناپذیر است. از این رو  هر جا  اقتصاد با میراث بشر، اعم از طبیعی و باستانی عجین گردید، دو پیامد بهمراه دارد؛ نخست اینکه در نگهداری آن نیازی به قوه قهریه نیست. زیرا مردم خود داوطلبانه در نگهداری آن کوشامی شوند.

دوم، باعث رونق اقتصادی  منطقه می شود. اما پیامدهای اقتصادی بعد از به نتیجه رسیدن، برای مردم ملموس می شود.  در این مرحله وظیفه مدیران محلی است که برای این  سود اقتصادی  چشم اندازی تعریف کنند. چشم اندازی که از ابعاد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی برای مردمان ملموس باشد و بدانند که مشارکت در طرح های حفاظت و احیای میراث های طبیعی و غیر طبیعی، در کوتاه مدت و بلند مدت سود آور است.
سود و منفعتی که امروز در برخی  از شهرها به واسطه حفظ و نگهداری میراث طبیعی برای مردم در برخی شهرها و مناطق ایجاد شده، می تواند چشم اندازی باشد برای سایر مناطق کشور که از میراث طبیعی و فرهنگی برخوردار هستند. یعنی ایجاد نگرش سرمایه گذاری برای آینده.

در کنوانسیون رامسر- معاهده‌ی بین‌المللی که در ۱۹۷۱ امضا شد-  حفظ و نگهداری تالاب‌های بین المللی هدف قرار گرفت. در این کنوانسیون، فهرستی از تالاب‌های مهم جهان تهیه گردید که به «فهرست رامسر» شهرت دارد. در این فهرست بریتانیا با ۱۶۴ تالاب از لحاظ تعداد و کانادا با ۱۳۰ هزار کیلومتر مربع تالاب، از لحاظ وسعت رکورددار هستند. حالا کنوانسیون رامسر تلاش دارد تالاب های  محدوده شهرها را نیز با یک سری دستور العمل ها حفظ و احیا نماید.

مزایای توجه به تالاب عینک:
تالاب عینک یکی از میراث های طبیعی رشت می باشد. و به گفته کارشناسان،  بزرگترین تالاب شهری ایران و دومین تالاب بزرگ استان گیلان است.

با پذیرفته شدن رشت به عنوان یک شهر تالابی در کنوانسیون رامسر، مرکز گیلان می تواند از مزیت های بین المللی این تالاب  بهره مند شود.  برند شدن رشت در عرصه جهانی تنها یکی از این مزیت هاست و موجب می شود توجه گردشگران به رشت دو چندان گردد . و مردم منطقه نیز از مزایای اقتصادی بازدیدکنندگان  این تالاب منتفع شوند.

افزون بر آن تالاب عینک به لحاظ ویژگی های خاصی که دارد، به لحاظ آموزشی هم قابل توجه است. عینک یک اکوسیستم زنده درون شهری است که علاوه بر تلطیف هوای یک کلانشهر ، سالانه پذیرای پرندگان مهاجری است که این پهنه آبی را برای زمستان گذرانی انتخاب می کنند. وجود این پهنه آبی می تواند یک آزمایشگاه زنده برای دانش آموزان و دانشجویان باشد تا پیرامون زیست و حیات گیاهی و جانوری این تالاب تحقیق نمایند.