آيين چهارشنبه سوری در تالش

« سرخی تو از من ، زردی من از تو » از سپیده دمان تاریخ  ورد زبان هر بزرگ و کوچک ایرانی شده است و با پریدن از روی آتشی که شب چهارشنبه آخر سال در گوشه و کنار ،کوی و برزن بر پا می شود ، با شادی و هلهله تکرار می شود و نشاط و شادی را ارمغان می آورد.  این مراسم در نزد قوم تالش نیز با جذابیت خاص دنبال می شود.چهارشنبه سوری جالب ترین و جذاب ترین برنامه در استقبال از نوروز در خطه تالش محسوب می شود و در نزد قوم تالش اهمیت زیادی داشته و همراه با آیین های خاص این روز که همه برگرفته از فرهنگ کهن و دیرین مردمان بی آلایش دیار تالش است ، برگزار می شود.

زنان تالش پس از چند روز خانه تکانی در حالی که فضای خانه خود را برای ورود بهار و نوروز آراسته وآماده کرده اند ،در آخرین شب چهارشنبه سال را با پختن بهترین غذاهای بومی و آراستن سفره ویژه ( کوله چارشمبه شَو ) ،هنر آشپزی خود را به نمایش می گذارند. شام های آخرین چهارشنبه سال و شام آخرین شب سال در نزد خانوارهای تالشی مهم است و همه سعی می کنند با شکوه تمام برگزار کرده و در پخت غذاها سنگ تمام بگذارند. در سر سفره شب چهارشنبه انواع غذاهای محلی از جمله ویز کوکو یا کوکو گردو ، پته یا ترشی تره ، سیرقلیه یا فسنجان ، لونگی (غذایی مرکب از گردو و ترشی سیاه که در داخل جوجه و ماهی می گذارند) و چغرتمه (گوشت مرغ و تخم مرغ و سیب زمینی) را آماده می کنند. این غذاها پس از برگزاری مراسم پریدن از روی آتش و دیده بوسی و تبریک چهارشنبه بر سفره ها می آید و همگان با آرزوی سالی خوش ، شام چهارشنبه آخر سال را میل می کنند.

 خانوارهای تالشی در غروب چهارشنبه شو کوله هایی از کاه را که در انبار کاه خود به این منظور نگه داشته و آن را کولش می نامند ، به صورت دسته هایی کوچک در حیاط منزل خو د در هفت کوهه  کوچک می چینند ، سپس به آنها آتش می زنند و اهل خانواده ، کوچک و بزرگ پشت سر هم وبه نوبت هفت بار از روی شعله ها می پرند و زمزمه می کنند :

کوله کوله چار شمبه

آی خاسه کوله چارشمبه

چمه زردی اشته شن

اشته سری چمه شن

پس از این مراسم رسم است دختران و پسران دم بخت را از خانه و حیاط بیرون کرده و خاکسترهای باقی مانده را در پشت دروازه می ریزند به نیت اینکه گشایشی در بخت آنها صورت گرفته و سال جدید به خانه بخت بروند. بزرگتر ها مقداری از آن خاکستر را می برند در مزرعه می پاشند تا محصول شان زیاد بشود . مقداری از آن را با نمک قاطی کرده و بر پشت گاوها می پاشند گاو آن را بلیسد و بخورد ، تا بیماری و بلا از دام هایشان دور بشود .

پس از شام نوبت به نوجوانان و کودکان می رسد که از بزرگترهای خود انعام می گیرند. بعضی از خانوارهای تالشی به انعام چهارشنبه سخت معتقدند و هدیه هایی را که در این شب می گیرند ، بسیار عزیز می شمارند.

 کودکان و نوجوانان حتی بزرگترها در رسم شال اندازی یا دستمال اندازی نیز به خانه های همسایه ها و اهالی محل می روند و عیدی شبانه می گیرند. در این رسم کودکان و نوجوانان دستمالی را به در منزل آشنایان و همسایه ها می اندازند تا صاحبخانه بیاید و دستمال را برداشته و هدیه ای را در داخل آن بگذارد. جالب اینجاست که صاحب دستمال سعی می کند خودش را پنهان کند و اهل منزل با شناسایی دستمال پی به صاحب آن می برند و هدیه ای در خور بر آن می نهند.

در این شب پسران جوان دم بخت تالشی شال یا دستمال را به در منزل دختران مورد نظر خود می اندازند و نوعی خواستگاری غیررسمی صورت می گیرد. هدیه هایی که در درون شال یا دستمال جای می گیرند ، از جمله شیرینی محلی همانند نان شیرین ، حلوا ، نان حلوایی ، نان شیری ، دست آفریدهای بومی دختران همانند جوراب ، شال ، دستمال گلدوزی شده ، تخم مرغ تزئین شده و تنقلات همانند گردو و فندق می باشد.

تالشان اینگونه شب آخر چهارشنبه سال را آغاز و ادامه می دهند و خاطره خوشی را به دفتر زندگی خود می افزایند.

منبع: taleshen.ir